Dağların tepelerinde yabanî olarak kendiliğinden yetişen adaçayı, uzun yapraklı, açık yeşil renkli, oldukça keskin kokulu bir bitkidir. Genel Olarak Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yetişir.

Çayır adaçayı (Anadolu adaçayı) batı ve güney-batı Anadolu’da bol yetişir. Akdeniz kıyılarının kır bitkisidir.

Adaçayı sıcağı seven bir bitkidir. Özellikle rüzgarlardan korunan yerlerde üretimin yapılması önerilmektedir. Ancak kış soğuklarını ılıman iklim bölgelierinde dahi fazla zarar görmeden görebilir. Adaçayı genç gelişme devresinde yüksek oranda rutubete gereksinim duyar. Ancak dha sonraki büyüme devresinde kuraklığa çok dayanıklı bir bitkidir.

Adaçayı özellikle kurak toprakları tercih eder. Kireççe zengin kumlu-tınlı ve tınlı-kumlu topraklarda iyi bir şekilde kültürü yapılabilir.

Gübreleme: Bu konuda yapılan araştırmalarda verime en fazla etkili olan azotlu gübredir. Bu nedenle yetiştirmede yüksek dozda azotlu gübre verilmelidir. 1. Yıl ekimde 4kg/da N, biçimden sonra 6 kg/da N verilmesi, ikinci yıl ise bunun biraz azaltılarak tekrarlanılması önerilmektedir

Tohumluk: Adaçayında 1000 dane ağırlığı 5-9 gr arasında değişmekte, ortalama olarak 7.6 gr bulunmaktadır. Tohumluğun safiyetinin % 98, çimlenme gücünün % 75 olması istenir. Çimlendirme denemeleri 20 oC’de 21 günde tamamlanır. Tohum hasattan sonra 1 yıl bekletildiğinde çimlenme kabiliyeti artar. Ancak 3.yıldan sonra hızla azalır.

Ekim: Ekim doğrudan doğruya tarlaya yapıldığı gibi yastıklara da yapılabilir. Burada 1 dekara yeterli adaçayı bitkisi şaşırtma için 0.2 kg tohum yeterlidir. Bitkiler önce yastıklarda bir defa şaşırtılır. Kuvvetli bir gelişmeden sonra tarlaya dikimleri yapılır. Ekimde toprağın iyi rutubetli olması gerekir, zira çimlenme için adaçayı rutubet alır.

Adaçayı vegetatif olarak da çoğaltılabilir. Bazı durumda ya koltuk altı sürgünleri veya yaşlı bitkileri kısımlara ayırmak sureti ile yapılır. Ancak tarlavari yetiştirmede vegetatif aksamlı üretim hemen hiç uygulanmaz. Zira fazla iş isteyen bir metottur.

Adaçayı ara tarımı olarak da kültürü mümkündür. Örneğin, meyve ağaçları arasında yetiştirilebilir.

Ekim Zamanı: Ekim İlkbahar’da veya Sonbahar’da yapılabilir. Ilıman iklim bölgelerinde İlkbahar’da ekim yapılmaktadır. Ege koşullarında her iki mevsimde de yapılmakla beraber Sonbahar ekimi daha avantajlıdır.

Bakım: Ekimden sonra bitkiler çıkıp belirli bir dereceye kadar büyüyünce makine ile çapa yapılır. Yavaş bir gelişmenin olduğu 1.yıl vegetasyon devresi esnasında bir çok defalar çapa işlemi tekrarlanır. Çapa sayısı bir yandan ekolojik koşullara, diğer yandan yabancı otların gelişme durumlarına göre değişir. Daha sonraki yıllarda nadiren bir el çapası ile 2-3 defa makine ile çapa yapılır. Özellikle yabancı otlardan temizlenmiş sahalarda el çapasına gerek kalmayabilir. Yabancı otlarla mücadele çapa yanında kimyasal mücadele yapılabilir.

Son biçimden sonra iyi bir çapa yapılması, tarlanın yabancı otlardan temizlenmiş olarak kışa girmesini sağlar. Patates ve herhangi bir sapla üzerlerini örtmek kış soğuklarını zararsız geçirmeye yardımcı olur.

Özellikle taze ahır gübresini vermekten kaçınılmalıdır. Zira bu uçucu yağ oranına kötü etki yapar. Adaçayı ya kendinden öncekine ahır gübresi verilmiş tarlaya veya yeşil gübrelemeden sonra yetiştirilmelidir. Kompostla gübreleme önerilebilir. Ortalama bir temel gübre ekimden önce verilmelidir. Adaçayının kökeni Akdeniz olduğundan genel olarak kuvvetli soğuklara karşı biraz hassastır. Bu nedenle özelikle böyle yerlerde, soğuklara dayanıklılığı arttırmak için yeterince potasyum sülfatla gübrelenmelidir. Adaçayına gübre daha sonraki yıllarda İlkbaharda mümkün olduğu kadar erken devrede verilmelidir. Birinci biçimden sonra kolay çözünebilen bir formda azotlu gübre verilmelidir. İlk sene 6 kg/da N, diğer yıllarda ise her sene 2-4 kg/da N ile gübre verilmelidir. Fosfor ihtiyacı fazla değildir.

Hasat: Birinci yıl özellikle ekim geç yapılmış ise biçim yapılmaz. 2.yıldan itibaren genel olarak kuvvetli bir gelişim görülür. Literatürde biçimin çiçeklenmeden önce yapılması gerektiği belirtilir. Çiçeklenmeden önce biçilen devredeki yapraklarda etken madde oranının en fazla ve etkisinin de en yüksek olduğu bildirilmektedir. Biçimin derin yapılmamasına özen gösterilmelidir.

Çok geç ve derin biçimde İlkbaharda ya çok seyrek bir sürgün veya hiç sürüm olmamaktadır. Bu nedenle Nisan ayında yapılan ekimde bunun bir defa Ağustos ayında ve çok üstten biçimin yapılması önerilir. Diğer yıllar 1.biçimin mümkün olduğu kadar erken bitkiler biraz odunlaşınca yapılmasını, 2.biçimin ise Ağustos ayında fakat hiç bir zaman derin biçilmemesi önerilir. Genellikle 20 cm yükseklikte ve yapraklı bitkiler, herhangi bir örtü bitkisine gerek duymadan kışı zararsız geçirebilirler.

Eğer doğrudan doğruya yaprak elde edilmek istenir ise, bu herba salviae şeklinde bulunur ve tabii ki folia durumunda daha iyi ödeme yapılır. Saplardan yaprakların alınması taze durumda uygulanır ve eskiden bu iş elle yapılırdı. Ancak büyük üreticiler için bu durum da bu gün olanak dışıdır.sifalibitkileriniz.com Bu gün ekonomik bakımından yaprak sap ayırımı nanede olduğu gibi makine ile yapılmaktadır.

Adaçayı yaprakları yanında çiçek ve saplarda da uçucu yağ bulunmaktadır. Saptaki uçucu yağ oranı %0.15-0.60 arasında değişmekte buda pek önemsiz sayılamayacak bir değer oluşturmaktadır.

Tohum üretimi için genellikle son sene 3 veya 4 yıl bitkiler olgunlaşmaya bırakılır. Cevizcikler kahverengi olunca orakla biçilir. Ancak dökülme söz konusu olduğunda hasadı dikkatli yapmak gerekir. Biçimden sonra kurumaya terk edilir. Sonra hafif dövmekle cevizcikler hemen dökülürler.

Kurutma:
Kurutma tabii şartlarda gölgede yapılır. Bunun için biçilen adaçayları sehpalar üzerine konur veya kuru toprak üzerine yayılır. Suni kurutmada ise sıcaklığın 35 oC’yi geçmemesine özen gösterilir. genellikle kuruma oranı 4-5:1’dir.