Halk Mutfağı

Anadolu halkının gelenek ve göreneklerle bütünleşmiş bir takım toplumsal törenlere bağlı beslenme, yemek yeme anlayışı ve kültürü Türk halk mutfağını oluşturur. Günümüzde Anadolu’da canlı bir şekilde yaşamakta olan Türk halk mutfağı mercimek ve bulgur taneleriyle Çatalhöyük’ten; ölü aşı töreniyle Göktürk Kitabeleri’nden; kebap, yahni vb. Dede Korkut Hikâyeleri’nden; ayran, yufka, kavurma, tutmaç, katmer vb. ile Divanü Lügat it – Türk’ten; helva, pilav, zerde, baklava ve börekle Selçuklulardan izler taşır.

Bölgesel farklılıklar, ürünler, kültürel anlayışlar halk mutfağını – çoğu yerde birleşmelerle beraber – İstanbul mutfağından ayıran nedenlerdir. Aynı etkenler halk mutfağının kendi içinde de farklılıklar göstermesine neden olmaktadır.

Halk mutfağında mimari özellikler bölgelere göre farklılıklar gösterir. Örneğin, Konya’da mutfak ve buna bağlı olarak güneş görmeyen bir kiler ana yapıdır. Ocak ve tandır, kap kacağın konacağı raflar mutfağı tamamlamaktadır.

Sofra düzenleri genellikle fazla farklılık göstermemektedir. Sofra yere kurulmaktadır. Önce bir sofra bezi yayılmakta, üzerine “tabla” da denilen tahta konulmakta ve yemek yenilmektedir. İkinci bir tür, sini kullanılmasıdır. Sinide yenildiği zaman yüksekliği sağlamak amacıyla sofra bezinin üzerine daire şeklinde kasnak veya açılıp kapanan tahta sofra altı konduktan sonra sini yerleştirilmektedir. Kaşıklar tabla veya siniye halka şeklinde birbirine ulanarak daire şeklinde yerleştirilmektedir.

Servis ilk yemeğin (genellikle çorba) ortaya konulmasıyla başlamakta ve tek kaptan yenilmektedir. Ortadaki yemek bittiğinde sırasıyla diğer yemekler getirilmektedir.

Kışlık hazırlıklara ( muhafaza metotları) gelince bölgesel ürünlerle sayısız mamuller meydana getirilir. Bu hazırlıklar sırasında “imece” denilen yardımlaşma yaygındır.

Halk mutfağı günlük öğünler, geçiş dönemlerine ait yiyecekler, töre ve törenler; kutsal günlere, neşeli günlere, istek ve dilek sofralarına ait yiyecek ve uygulamalar, yemekler, kışlık yiyecekler, sofra düzenleri, servis usulleri ve mimarisiyle çok kapsamlı bir bütünü ifade etmektedir. Bu bütün kendi içerisinde çeşitlilik göstermekle beraber yemek çeşitlerinde de her bir uygulamaya yönelik değişik ve zengin bir “ikram” olanağı sunmaktadır.